Biliyer Kolik
Safra taşı hastalığı tesadüfen keşfedilen belirti vermeyen safra kesesi taşı, safra koliği, safra kesesi iltihabı (kolesistit), safra yolları iltihabı (kolanjit) veya pankreatit şeklinde ortaya çıkabilir.
Klinik tablo taşın konumuna ve kronikliğine bağlıdır Biliyer kolik tipik olarak yağlı veya ağır yemeklerden 1 saat veya daha sonra başlayan ve genellikle hastaları uykudan uyandıran yoğun karın ağrısı ataklarıyla kendini gösterir. Ağrı genellikle Karnın sağ üst kısmında ortaya çıksa da mide bölgesinde de (epigastrik) ağrı sıklıkla görülebilir. Ağrıyla birlikte bulantı ve kusma da görülebilir.
Sistik kanalda taş
Bazı hastalarda sağ kürek kemiği (skapula) altında da ağrı hissedilebilir. Genellikle hastada ateş yoktur. Ağrı çoğunlukla 30 dakikadan fazla, bazen saatlerce sürebilir.
Bulgular
Safra taşları genellikle herhangi bir bulgu vermeyebilirler (asemptomatik). Biliyer kolik, safra taşının safra kesesi kanalına (sistik kanal) sıkışıp kalması ve safra kesesinin bu tıkanıklığa karşı kasılmasıyla ortaya çıkar. Asemptomatik safra taşı olan hastalarda yıllık biliyer kolik riski %1-4’tür.
Safra taşı gelişimi için risk faktörleri.
-
- Yaş: Yaşın artması en önemli risk faktörüdür. Görülme sıklığı 40 yaş üstü hastalarda %8, 60 yaş üzeri hastalarda ise %20’dir
- Obezite: Toplumda yaygın olan obezite ve yüksek kalorili beslenme de riski artırıyor
- Cinsiyet: Kadınlar erkeklerden daha fazla etkilenir (hamilelik sırasında risk artar), ancak erkeklerde görülme sıklığı hala önemlidir ABD’de ve Avrupa gibi Batı toplumlarında kadınların %20’sinde ve erkeklerin %8’inde mevcut
- Safra kesesi stazı: (çok düşük kalorili diyetler uygulayan, total parenteral beslenme alan ve ameliyat sonrası hastalarda oluşabilecek hızlı kilo kaybına bağlı)
- Safra kesesinde aşırı kolesterol veya bilirubin birikimi
- Safra kesesinin düzenli olarak tam olarak boşalmaması
- Daha az görülen diğer risk faktörleri arasında aile öyküsü, Crohn hastalığı ve bilirubin atılımının artmasına ve bilirubin taşlarına yol açabilen hemolitik anemiler (örn. talasemi, orak hücre hastalığı) yer alır.
Biliyer kolik
- Hastayı hareketsiz bırakan şiddetli, kramp tarzında ağrılar vardır. Ağrı peryodik değildir. Haftalar bazen yıllar süren ağrısız aralıklardan sonra ortaya çıkan ağrı atakları ile karakterizedir.
- Ağrı yemekten 1-4 saat sonra başlar veya gece hastayı uyandırabilir. Yağlı yemekler ağrıyı tetikleyebilir. Ağrı genellikle bulantı ve kusma ile birliktedir. Ağrı ortalama 2-4 saat kadar sürebilir. 4-6 saatten daha uzun süren, ateş vya da belirgin sağ üst karın ağrısı ve hassasiyetin olması bir atak kolesistit geliştiğini gösterir.
- Taş sistik kanaldan atılırsa ağrıda hafifleme meydana gelir, ancak hafif rahatsızlık 1-2 gün devam edebilir.
Klinik seyir:
Biliyer kolik semptomatik hastaların %50’sinde tekrarlar. Taş sistik kanalda kalırsa akut kolesistit gelişir. Biliyer kolik yaşayan hastaların %25’inde komplikasyonlar (örn. pankreatit, akut kolesistit veya asendan kolanjit) ortaya çıkar. Kolik, taşı olmayan hastalarda Oddi sfinkteri fonksiyon bozukluğuna veya tıkanmaya yol açan skar oluşumuna bağlı olarak bazen gelişir.
Tanı:
Biliyer kolik teşhisi koymak için doktorlar genellikle hastanın tıbbi geçmişini inceler ve fiziksel muayene yapar. Ayrıca, safra taşlarını ve safra kesesi iltihabını tespit etmek için aşağıdaki görüntüleme testleri kullanılabilir:
– Ultrasonografi
– Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması
– Manyetik rezonans kolanjiyopankreatografi (MRCP)
Safra yollarında taş
Tedavi Seçenekleri
Biliyer kolik tedavisi, belirtilerin şiddetine ve safra taşlarının neden olduğu komplikasyonlara bağlıdır. Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
İlaç Tedavisi
– Ağrı kesiciler: Ağrıyı hafifletmek için kullanılır.
– Antiemetikler: Mide bulantısı ve kusmayı kontrol etmek için kullanılır.
Cerrahi Tedavi
– Kolesistektomi: Safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılmasıdır ve en yaygın tedavi yöntemidir. Laparoskopik kolesistektomi, minimal invaziv bir yöntem olup, iyileşme süresi daha kısadır.
– Endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP): Safra taşlarının safra yollarından çıkarılması için kullanılır.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
– Diyet değişiklikleri: Yağlı ve ağır yiyeceklerden kaçınmak belirtileri hafifletebilir.
– Düzenli egzersiz: Obezite riskini azaltır ve safra kesesi sağlığını destekler.
Sonuç
Biliyer kolik, safra taşlarının neden olduğu ağrılı bir durumdur ve uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile yönetilebilir. Safra taşlarının ve biliyer kolikin belirtilerini erken fark etmek, komplikasyonları önlemek için önemlidir. Eğer şiddetli karın ağrısı veya diğer biliyer kolik belirtileri yaşıyorsanız, bir sağlık kuruluşuna başvurmanız önemlidir.
